Warunki świadczenia pielęgnacyjnego niezgodne z Konstytucją

Zgodnie z art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych, określony krąg osób może uzyskać świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, które nastąpiło w celu sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną, jeśli ma ona wskazania do stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby, ze względu na ograniczoną możliwość samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału opiekuna  w procesie leczenia, rehabilitacji i edukacji. 

Z tego przepisu wynika, że warunkiem sine qua non otrzymania świadczenia opiekuńczego jest rezygnacja z pracy. Trzeba wziąć pod uwagę, że świadczenie pielęgnacyjne w swojej istocie jest wsparciem dla osoby niepełnosprawnej. Rzecznik Praw Obywatelskich zaznacza, że bezwzględny zakaz zatrudnienia dla opiekuna przekracza zakres proporcjonalności i narusza ochronę pracy. 

Analiza przesłanek otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego rozpoczęła się w związku ze skargą ojca zajmującego się swoją niepełnosprawną córką. Został on pozbawiony świadczenia opiekuńczego ze względu na to, że nie zrezygnował z pracy zarobkowej. 

Ważne: Zdaniem RPO uzależnienie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego od rezygnacji z zatrudnienia i jakiejkolwiek pracy zarobkowej jest niezgodne z art. 69, art. 71 ust. 1 zdanie drugie w związku z art. 65 ust. 1 Konstytucji.

Świadczenie pielęgnacyjne ma rekompensować utracony zarobek. Jednak jego istotą jest zabezpieczenie osoby niepełnosprawnej, poprzez wspierania osób, które się nią opiekują. Opieka taka wiąże się ze zwiększonymi wydatkami związanymi z potrzebami osoby niepełnosprawnej. 

Osoby niepełnosprawne mają w Konstytucji zagwarantowaną specjalną ochronę. Konieczność sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną może doprowadzić do konieczności rezygnacji z pracy opiekuna. Zdaniem RPO samo ryzyko zaistnienia takiej sytuacji jest wystarczające do tego, by przyznać świadczenia pielęgnacyjnego. 

Ważne: Powiązanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego ze statusem zawodowym opiekuna skutkuje naruszeniem prawa rodzin sprawujących opiekę nad osobą niesamodzielną do szczególnej pomocy, o której mowa w Konstytucji.