Prawo dalszych krewnych do świadczenia pielęgnacyjnego

Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego została wydane na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich. RPO prosił o podjęcie uchwały, która wyjaśni przepisy, bowiem doprowadziły one do rozbieżności w stosowaniu. Rozbieżności pojawiają się w samym NSA. 

Na podstawie jednego stanowiska, Naczelny Sąd Administracyjny przyjmuje, że prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób na który ciąży obowiązek alimentacyjny względem podopiecznych, a nie będących matką, ojcem, opiekunem faktycznym dziecka, osobą stanowiącą rodzinę zastępczą spokrewnioną - czyli na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych przysługuje jedynie gdy osoby zobowiązane do alimentacji w bliższym stopniu oraz współmałżonek same legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Jednak NSA dopuszcza także możliwość uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego, gdy wymienione osoby najbliższe nie są w stanie obiektywnie sprawować opieki. 

W tej linii orzeczniczej NSA stoi na stanowisku, że wykładnia językowa przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych naruszałaby konstytucyjne zasady równości i sprawiedliwości społecznej. Tak rygorystyczna interpretacja przepisów mogłaby także naruszać konstytucyjny nakaz ochrony i opieki nad rodziną. 

Jednak ten sam Naczelny sąd Administracyjny przyjmuje w innych orzeczeniach, że uprawnienia do świadczenia pielęgnacyjnego mogą pojawić się jedynie w przypadku niepełnosprawności osób najbliższych oraz współmałżonka. Dopiero w takiej sytuacji można dopuścić na podstawie przepisów do przesunięcia uprawnienia do świadczenia pielęgnacyjnego na osoby, które mają dalszy stopień pokrewieństwa. 

W swoim wniosku RPO uzasadniał, że wątpliwości powinny zostać rozstrzygnięte w sposób dopuszczający możliwość przyznania prawa do świadczenia także wówczas gdy najbliższe osoby nie sprawują opieki nad potrzebującym jej, także ze względu na jakieś obiektywne przyczyny - nie tylko z powodu orzeczenia o własnej niepełnosprawności. 

Z Uchwały składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego:

Warunkiem przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego,na podstawie w art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych osobom wskazanym w art. 17 ust. 1 pkt 4 u.ś.r., innym niż spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki, jest legitymowanie się przez rodziców osoby wymagającej opieki, osoby spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki, orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności (art. 17 ust. 1a u.ś.r.); 

Warunkiem przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, o którym mowa w art. 17 ust. 1 u.ś.r., z tytułu sprawowania opieki nad osobą pozostającą w związku małżeńskim osobie wskazanej w art. 17 ust. 1 pkt 4 u.ś.r., innej niż współmałżonek, jest legitymowanie się przez współmałżonka osoby wymagającej opieki orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności (art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a u.ś.r.).