Wysokość taksy notarialnej - czy można doliczyć VAT

Zgodnie z art. 5 §  3 Prawa o notariacie, kwoty określone przez Ministra Sprawiedliwości stanowią maksymalne stawki taksy notarialnej za czynności notarialne oraz maksymalne kwoty, które mogą zwiększyć wynagrodzenie za dokonanie czynności poza kancelarią. Zgodnie z § 1. wynagrodzenie przysługujące notariuszowi za wykonane czynności notarialnych określa co prawda umowa między stronami, jednak nie może być ono wyższe niż kwoty określone w rozporządzeniu. 

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, wykładnia przepisów Prawa o notariacie oraz wydanego na ich podstawie rozporządzenia nie pozwala na podwyższenie wynagrodzenia notariusza o podatek VAT. Inny wniosek jest jego zdaniem wynikiem wykładni rozszerzającej. 

Na obronę swoich argumentów, RPO podał także uchwałę Sądy Najwyższego z 26 czerwca 2014 r - sygn. III CZP 27/14, w której podkreślony został gwarancyjny charakter maksymalnych stawek taksy notarialnej.  

Wprost czytamy w tezie uchwały, że wynagrodzenie notariusza wyznaczonego do dokonania czynności notarialnej nie podwyższa się o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w ustawie o VAT. Uchwała odnosiła się bezpośrednio do wynagrodzenia przyznawanego od Skarbu Państwa w przypadku wyznaczenia notariusza do wykonania czynności na podstawie art. 6 § 4 zd. 2 w zw. z art. 6 § 3 ustawy o notariacie. 

W uzasadnieniu Sąd zaznaczył, że wszystko wskazuje na to, że wolą ustawodawcy było wyczerpujące określenie wysokości wynagrodzenia i wykładnia rozszerzająca jest niedopuszczalna. Szczególnie, że w przepisach dotyczących wynagrodzenia adwokatów znalazł się także zapis dotyczący doliczenia podatku VAT, podobnie jak w przypadku pomocy udzielanej przez radcę prawnego. 

RPO uznaje, że praktyka doliczania podatku od towarów i usług do wynagrodzeń notariuszy, które zostały określone zarówno w przepisach rangi ustawowej jak i akcie wykonawczym do nich, może być postrzegane jako niezgodne z prawem. Można mieć wątpliwości także co do tego, czy taka praktyka nie narusza praw obywateli korzystających z usług notariuszy. 

Ministerstwo Finansów w swoich wyjaśnieniach stwierdziło, że owszem, zgodnie z rozporządzeniem nie można w żaden sposób podwyższać już taksy notarialnej. Dlatego właśnie podatek VAT jest już zawarty w cenie podanej przez notariusza. W tym samym wyjaśnieniu ministerstwo dodało, że weryfikacja sposobu naliczania taksy i tym samym podatku przez notariuszy, można dojść do wniosku, że podatek VAT jest jednak doliczany do taksy - ale notariusze nie korzystają z taksy maksymalnej, więc doliczony do taksy podatek nie przekracza łącznie określonych w przepisach kwot. 

Z kolei zdaniem Krajowej Rady Notarialnej - od 28 lat nieprzerwanie notariusze ustalają wynagrodzenie według stawek określonych w rozporządzeniu i doliczają do tego podatek od towarów i usług. Co więcej - ten sposób postępowania nie był nigdy kwestionowany przez organy podatkowe ani inne organy zajmujące się nadzorem nad notariuszami. 

W związku z rozbieżnościami samych wyjaśnień, Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się po wyjaśnienia do resortu sprawiedliwości.