Czy nauczyciel może odmówić realizacji dodatkowych godzin zajęć

Godziny ponadwymiarowe stanowią dodatkowe obciążenie dla nauczyciela, wykraczające poza jego normalne obowiązki wynikające z aktu mianowania lub umowy o pracę. Nauczyciel, który niezasadnie odmawia realizacji przydzielonych zajęć, może być pociągnięty do odpowiedzialności dyscyplinarnej dla nauczycieli z powodu naruszenia obowiązków nauczyciela.

Na szczególną uwagę zasługuje wyrok Sądu Najwyższego z 12 maja 2004 r., zgodnie z którym praca w godzinach ponadwymiarowych nie stanowi uprawnienia nauczyciela, lecz jest jego obowiązkiem, jeżeli została zarządzona zgodnie z prawem. Zdjęcie z nauczyciela tego dodatkowego obowiązku przez nieprzydzielenie pracy w godzinach ponadwymiarowych nie może być uważane za pogorszenie warunków pracy.

Z kolei w wyroku z 28 marca 2012 r. sąd uznał, że przepisy Karty Nauczyciela przewidują możliwość nałożenia na pracownika obowiązku wykonywania pracy w godzinach ponadwymiarowych zgodnie z posiadaną specjalnością, ale trzeba też mieć na uwadze, że praca ta jest pracą odpłatną, a zatem stwarza możliwość uzyskania większego dochodu z jednego stosunku pracy. Z tego punktu widzenia wykonywanie pracy w godzinach ponadwymiarowych nie może być rozpatrywane jedynie w kontekście obowiązku pracownika, lecz także prawa pracownika, zwłaszcza, gdy praca ta była przez pracownika nie tylko akceptowana, ale wręcz pożądana.

Przykład: Nauczycielka jest zatrudniona na pełny etat (22/22) w oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej w grupie dzieci 6-letnich (umowa przez mianowanie). Dyrektor może przydzielić dodatkowe 5 godzin ponadwymiarowych, nawet bez zgody nauczyciela.

Dyrektor szkoły nie ma obowiązku określania w umowie o pracę liczby godzin ponadwymiarowych przydzielonych dla nauczycieli. Jest to uzasadnione faktem, że ich liczba w kolejnym roku szkolnym może być inna bądź dyrektor szkoły w ogóle nie będzie ich przydzielał.