Za czas wolny w zamian za dyżur poza domem trzeba wypłacić wynagrodzenie

Dyżur jest wynikającym ze stosunku pracy świadczeniem pracownika na rzecz pracodawcy, polegającym na pozostawaniu poza normalnymi godzinami pracy w stałej gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę oraz na ewentualnym wykonywaniu w tym czasie pracy, dla której dyżur został ustalony. W czasie dyżuru pracownik pozostaje tylko w gotowości do wykonywania pracy i, w zasadzie, nie wykonuje żadnych dodatkowych czynności. Dlatego też czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli w czasie dyżuru pracownik nie wykonywał pracy.

Gdy podczas dyżuru pracownik zostanie zobowiązany do wykonywania pracy, czas wykonywania czynności, dla których dyżur został ustanowiony, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych (ponieważ dyżur może przypadać jedynie po godzinach normalnej pracy pracownika). Z tytułu takiej pracy pracownikowi należy się zatem albo czas wolny od pracy (udzielony bądź na wniosek pracownika bądź decyzją pracodawcy) albo wynagrodzenie powiększone o stosowane dodatki.

Jeżeli jednak podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy, lecz jedynie oczekiwał na możliwość jej wykonywania, rekompensata opiera się na innych zasadach.

Za czas dyżuru, z wyjątkiem dyżuru pełnionego w domu, pracownikowi przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru, a w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego – wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną. Jeżeli natomiast taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania pracownikowi za czas dyżuru pełnionego poza domem przysługuje 60 % wynagrodzenia.

Tym samym rekompensata czasu dyżuru pełnionego poza domem pracownika możliwa jest w dwóch formach:

• czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru,

• wynagrodzenie –w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego.

Artykuł 151⁵ § 3 Kodeksu pracy, regulując kwestię rekompensaty za czas dyżuru czasem wolnym, nie odnosi się do wynagrodzenia za czas takiej nieobecności. Kwestia ta nie jest zatem wprost uregulowana w przepisach prawa pracy.

W tej sprawie spotkać się można ze stanowiskiem (podzielany zarówno przez Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej, jak też Państwową Inspekcję Pracy), zgodnie z którym za czas wolny stanowiący rekompensatę dyżuru pełnionego poza domem pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Jak wypowiada się resort pracy przepisy mające na celu realizację funkcji ochronnej przepisów o czasie pracy nie mogą powodować sytuacji, w której pracownik otrzymujący czas wolny za dyżur (co powinno być zasadą) byłby w sytuacji mniej korzystnej niż pracownik, który za dyżur otrzymuje wynagrodzenie. Pracownik nie może ponosić negatywnych skutków związanych z realizacją uprawnień przyznawanych mu przez przepisy prawa pracy (stanowisko MPiPS z 17 marca 2008 r., znak DPR-II-079-123/TW/08).