Odprawa pieniężna - czy naliczyć składki ZUS?

Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wskazują, że podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracowników jest przychód z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Przychodem ze stosunku pracy są wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne i wartość świadczeń w naturze, w tym także ich ekwiwalenty. Nie ma znaczenia źródło finansowania tych wypłat. Za przychody ze stosunku pracy uważa się w szczególności:

- wynagrodzenie zasadnicze i za nadgodziny
- dodatki i nagrody
- ekwiwalent za niewykorzystany urlop
- świadczenia ponoszone za pracownika
- świadczenia nieodpłatne bądź odpłatne jedynie częściowo. 

- wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną
- zasiłki z ubezpieczeń społecznych
- przychody określone w §  2 rozporządzenia w sprawie ustalania szczegółowych zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, czyli m.in.:
a) nagrody jubileuszowe - przyznawane nie częściej niż co 5 lat
b) nagrody za prace badawcze i wdrożeniowe,
c) nagrody za szczególne osiągnięcia w sporcie przyznawane przez Ministra Gospodarki
d) odprawy pieniężne wypłacane w związku z przejściem na emeryturę lub rentę
e) odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy (zobacz także: Porozumienie stron zamiast wypowiedzenia umowy o pracę – co z prawem do odprawy)
f) odszkodowania wypłacane pracownikom w związku z umową o zakazie konkurencji (zobacz także: Odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji i odprawa dla menadżera a składki ZUS)
g) odprawy wypłacane w związku z powołaniem pracownika do zasadniczej służby wojskowej,
h) odszkodowania wypłacane w związku z utratą lub uszkodzeniem przedmiotów osobistych w wypadku przy pracy
i) ekwiwalenty za własne narzędzia, materiały lub sprzęt wykorzystywany do świadczenia pracy
j) diety i inne należności z tytułu podróży służbowej (do określonej wysokości)
k) świadczenia z ZFŚS i świadczenia urlopowe.

Trzeba podkreślić, że wyłączenie dotyczące odpraw i należności z tytułu rozwiązania stosunku pracy jest jedynie ogólnym zapisem. Doprecyzowanie, że chodzi o odszkodowania związane z wypowiedzeniem niezgodnym z przepisami, skróceniem czasu wypowiedzenia, niewydania właściwego świadectwa pracy itp. ma jedynie charakter przykładowy. Nie są to enumeratywnie wymienione sytuacje, w przypadku których kwota odprawy nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Otwarty katalog odszkodowań i odpraw z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy obejmuje więc nie tylko świadczenia przewidziane w ustawie, lecz także te określone w porozumieniach stron stosunku pracy. Zasada swobody umów daje stronom stosunku prawnego możliwość samodzielnego regulowania swoich praw i obowiązków, pod warunkiem, że nie pogarsza to ich sytuacji gwarantowanej w powszechnie obowiązujących przepisach. 

Ważne: Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie jest wysokość odprawy i odszkodowania, które pozostają w bezpośrednim związku z wygaśnięciem lub rozwiązaniem stosunku pracy. 

Jeśli więc wypłacana odprawa jest przychodem ze stosunku pracy i jest konsekwencją rozwiązania stosunku pracy za porozumieniem stron, to jej kwota nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.