Konstytucyjność zasad odprowadzania składki zdrowotnej

Zasady pobierania składki zdrowotnej od samego początku wprowadzenia Polskiego Ładu, a nawet wcześniej, budzą spore zastrzeżenia. Nawet biorąc pod uwagę zmniejszoną skalę podatkową, którą wprowadzono od 1 lipca 2022 r. przedsiębiorca korzystający z niej płaci 12% podatku dochodowego oraz 9% składki na ubezpieczenie zdrowotne, którego wartość nie obniża podatku. Mamy więc tak naprawdę 21% przychodów odprowadzanych w ramach obowiązkowych należności publicznoprawnych. 

Trudno więc mówić o zmniejszeniu podatków, bo faktycznie przedsiębiorca korzystający ze skali musi pomniejszyć swoje wynagrodzenie o 21%, podczas gdy w poprzednim stanie prawnym, choć skala podatkowa miała 17%, to po odliczeniu podatkowym, w istocie pomniejszał je o 18,25% (podatek 17% i 1,25% składki zdrowotnej po odliczeniu od podatku). 

Od 1 stycznia 2022 r. obowiązuje zasada, zgodnie z której nie można odliczyć składki zdrowotnej od podatku. Zmieniono to jedynie dla części podatników, którzy nie korzystają ze skali podatkowej. Suma sumarum Polski Ład wprowadził poważne dodatkowe obciążenie podatkowe - składka zdrowotna zwiększa podstawę opodatkowania, a podatek dochodowy jest liczony także od niej. 

Wcześniej podatnik wpłacający składkę zdrowotną mógł ją odliczyć od podatku. Przepisy obowiązywały od 1 stycznia 1999 r. i były efektem reformy systemu ubezpieczeń zdrowotnych. Wprowadzono wówczas nowy sposób finansowania ubezpieczenia zdrowotnego i dostosowano do niego system podatkowy. Podatnik w rzeczywistości pokrywał 1,25% składki - o pozostałą część mógł pomniejszyć podatek. Dzięki temu realny koszt składki był dla podatnika mniejszym obciążeniem. Biorąc to pod uwagę, składka zdrowotna w znaczącej części obciążała więc budżet państwa. 

Stan ten trwał do 1 stycznia 2022 r. kiedy to nagle składka zdrowotna w wysokości 9% podstawy wymiaru stała się dodatkowym stałym obciążeniem, które nie dość, że podatnik musi obowiązkowo uregulować, to jeszcze od kwoty tej płaci i tak podatek dochodowy. W związku z tym Rzecznik Praw Obywatelskich stawia pytanie, czy taka zasada, zgodnie z którą to obywatel w całości ponosi koszty finansowania składki zdrowotnej jest faktycznie realizacją zasady zagwarantowanej w art. 69 Konstytucji. A przepis ten gwarantuje, że to władza publiczna ma zapewnić ochronę zdrowia. 

Ważne: Interpretując art. 68 Konstytucji Trybunał Konstytucyjny zaznacza, że niedopuszczalne jest całkowite zrezygnowanie z partycypowania z w finansowaniu świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych i przerzucenie tego ciężaru na obywateli.