Ogólną regułą jest, że wynagrodzenie uzyskiwane z tytułu realizacji umów cywilnoprawnych nie podlega ochronie przed potrąceniami z tytułu zajęć komorniczych. Tak więc komornik może domagać się, aby zleceniodawca przekazał na poczet zajęcia całą sumę zarobioną przez zleceniobiorcę. Wspomniana zasada nie ma jednak charakteru bezwzględnego. W sytuacji gdy wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej jest dla danej osoby głównym, regularnie wypłacanym źródłem otrzymania, ochronie przed egzekucją podlega kwota ustalana na zasadach przewidzianych w Kodeksie pracy – za czas do najbliższego terminu wypłaty. Zatem w tej sytuacji zastosowanie znajdują reguły określone w art. 87 § 3 Kodeksu pracy, pomimo że zleceniobiorca nie jest pracownikiem w rozumieniu przepisów kodeksowych. Stosując reguły wynikające z art. 87 § 3 Kodeksu pracy, można takiej osobie potrącić nie więcej niż 1/2 wynagrodzenia, a w przypadku świadczeń alimentacyjnych – nie więcej niż 3/5 wynagrodzenia.
Potrącenia z umowy cywilnoprawnej
Jeśli wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia jest stałym i głównym źródłem utrzymania zleceniobiorcy, to do potrąceń stosuje się limit określony w Kodeksie pracy dla umów o pracę. Jeśli natomiast pracownik jest jednocześnie zatrudniony na podstawie umowy o pracę i umowy o dzieło, limity dotyczą umowy o pracę, natomiast wysokość potrąceń z umowy o dzieło nie jest ograniczona.
Jeżeli wynagrodzenie z umowy zlecenia nie ma charakteru stałego, ochronie podlega kwota niezbędna dla pracownika i jego rodziny na utrzymanie przez 2 tygodnie. Również w tym przypadku ustalenie kwoty wolnej od potrąceń, niezbędnej pracownikowi i jego rodzinie należy do komornika.
W sytuacji gdy umowę cywilnoprawną, np. umowę o dzieło, zawarto jako dodatkową, funkcjonującą obok umowy o pracę, to dla dokonywania potrąceń z umowy o pracę należy stosować ograniczenia przewidziane w Kodeksie pracy do egzekucji z wynagrodzeń. Natomiast potrącenia z umowy o dzieło nie są limitowane – chyba że wynagrodzenie otrzymywane na podstawie umowy o pracę jest niższe niż określona w Kodeksie pracy kwota chroniona przed potrąceniem.
Warto zwrócić uwagę, że komornik, dokonując zajęcia, nie zawsze zna charakter stosunku prawnego łączącego strony. Dlatego zdarza się, że do firmy lub instytucji, w której dłużnik nie jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, lecz wyłącznie na podstawie umowy cywilnoprawnej komornik przesyła zajęcie wynagrodzenia za pracę (w trybie art. 881 Kodeksu postępowania cywilnego). Nie należy dokonywać potrąceń na podstawie takiego zajęcia, ale niezwłocznie powiadomić komornika o zaistniałej sytuacji. Komornik powinien wówczas dostarczyć inny dokument, tj. zajęcie wierzytelności (w trybie art. 896 Kodeksu postępowania cywilnego).
Podstawa prawna:
- art. 829 pkt 5, art. 881, art. 896 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 ze zm.).
- art. 87 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
