Kiedy kierowca ulega wypadkowi przy pracy

Definicja wypadku przy pracy zawarta w art. 3 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy wskazuje na kilka elementów, które muszą wystąpić łącznie, aby dane zdarzenie mogło być uznane za wypadek przy pracy. Brak choćby jednej z czterech przesłanek spowoduje, że zdarzenie nie będzie uznane za wypadek przy pracy, nawet gdyby każdy z pozostałych trzech wymogów nie budził wątpliwości.

Związek wypadku z pracą istnieje:

1. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
2. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia,
3. w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy, w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Poruszając kwestię związku wypadku z pracą, w przypadku kierowców należy mieć świadomość specyfiki wykonywanej przez nich pracy oraz to, że nie polega ona tylko na prowadzeniu pojazdu. Warto w tym miejscu odwołać się do art. 6 ustawy o czasie pracy kierowców, zgodnie z którym czasem pracy kierowców jest czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy, który obejmuje wszystkie czynności związane z wykonywaniem przewozu drogowego, a w szczególności:

• prowadzenie pojazdu,
• załadunek i rozładunek oraz nadzór nad tymi czynnościami,
• obsługę codzienną pojazdów i przyczep,
• utrzymanie pojazdu w czystości.

Kierowca może doznać urazu podczas każdej z wymienionych czynności wliczanej do czasu pracy. Wypadek może zdarzyć się podczas wchodzenia czy opuszczania kabiny pojazdu. Do urazu może dojść podczas załadunku lub rozładunku towaru czy zmiany uszkodzonego koła. Każde z takich zdarzeń powodujących uraz lub w skrajnym wypadku śmierć powinno być przez pracodawcę zbadane w ramach tzw. postępowania powypadkowego. Jego zadaniem jest ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy – w tym ustalenie jego związku z wykonywaną pracą. Zdarza się, że nie jest to postępowanie łatwe – w szczególności uwzględniając fakt, że kierowcy przemieszczają się, w tym często poza granice kraju.

Ustalenie samego związku wypadku z pracą jako elementu koniecznego, aby dane zdarzenie uznać za wypadek przy pracy bywa problematyczne z powodu nieprecyzyjnych przepisów, które nie wskazują, o jakiego rodzaju związek dokładnie chodzi. Związek wypadku z pracą, mimo że nie wynika to bezpośrednio z przepisów, nie jest bowiem pojęciem jednolitym. Na podstawie orzecznictwa Sądu Najwyższego można wyodrębnić trzy kategorie związku wypadku z pracą – związek czasowy, miejscowy oraz funkcjonalny.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że czasowy i miejscowy związek wypadku z pracą sprowadza się do czasowego (zdarzenie wystąpiło w czasie pracy w znaczeniu prawnym) bądź miejscowego (zdarzenie nastąpiło w miejscu zakreślonym strefą zagrożenia stwarzanego przez pracę) powiązania przyczyny zewnętrznej doznanego uszczerbku na zdrowiu z wykonywaniem przez pracownika określonych czynności (wyrok SN z 27 maja 2014 r., sygn. akt I PK 275/13). Ustalając zatem związek czasowy wypadku z pracą konieczne jest potwierdzenie, że zdarzenie wystąpiło w czasie pracy w znaczeniu prawnym. Chodzi więc nie tylko o czas efektywnego (faktycznego) świadczenia pracy, ale również o czas szeroko rozumianego pozostawania w dyspozycji pracodawcy. Natomiast związek funkcjonalny wypadku z pracą ma miejsce gdy zdarzenie wystąpi w czasie lub w związku z wykonywaniem przez pracownika:

• zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
• czynności na rzecz pracodawcy – w tym nawet czynności bez wyraźnego polecenia,
• czynności w czasie pozostawania w dyspozycji pracodawcy.

Związek wypadku z pracą nie zawsze będzie możliwy do wykazania, gdyż czasami takiego związku nie będzie. Zerwanie związku między zdarzeniem a pracą nastąpi np. gdy pracownik w miejscu i czasie pracy będzie wykonywał czynności związane z celami prywatnymi. Zerwanie związku z pracą następuje głównie w przypadku wszelkich nieplanowanych, nieuzgodnionych z przełożonymi przerw, w trakcie których pracownik nie świadczy pracy, tylko załatwia swoje prywatne sprawy – zarówno na terenie zakładu pracy, jak też poza nim. Na przykład kierowca, który zboczy z trasy, aby udać się do sklepu na prywatne zakupy i dozna urazu, przewracając się na nieośnieżonym parkingu przed sklepem, powinien liczyć się z tym, że zdarzenie nie zostanie zakwalifikowane jako wypadek przy pracy. Natomiast za wypadek przy pracy z całą pewnością zostanie uznana sytuacja, gdyby takie samo zdarzenie nastąpiło przed sklepem, w którym kierowca dokonywałby zakupu np. wycieraczek skradzionych podczas postoju.