Zgodnie z art. 48 ustawy z dnia Prawo budowlane, skutkiem samowoli budowlanej jest wydanie przez organ nadzoru budowlanego decyzji nakazującej rozbiórkę obiektu budowlanego lub jego części.
Samowola budowlana - skutki prawne
Samowola budowlana ma miejsce, gdy obiekt budowlany lub jego część jest w budowie lub została wybudowana bez uzyskania pozwolenia na budowę lub bez wymaganego zgłoszenia dotyczącego budowy albo pomimo wniesienia sprzeciwu do tego zgłoszenia.
Wskazać należy, że w praktyce za samowolę budowlaną uważa się każde naruszenie ustawy Prawo budowlane, a więc także obudowanie, rozbudowanie czy nadbudowanie pomieszczeń do już istniejących budynków bez uzyskania wymaganych pozwoleń oraz dokonania zgłoszeń. Ponadto, samowolą budowlaną jest także odstąpienie przez inwestora w sposób istotny od ustaleń i warunków określonych w pozwoleniu na budowę bądź odpowiednich przepisach prawa, jednakże w tym przypadku nie zostanie wydana decyzja nakazująca rozbiórkę.
Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego: Jeżeli dokonano zgłoszenia remontu starego budynku, zaś w toku prac budowlanych w jego miejsce wybudowano nowy obiekt wymagający przed rozpoczęciem robót budowlanych uzyskania przez inwestora decyzji o pozwoleniu na budowę, to takie działanie nosi znamiona samowoli budowlanej, do której ma zastosowanie uregulowanie zawarte w art. 48 Prawa budowlanego (wyrok NSA z dnia 19.07.2016 r., II OSK 2802/14).
Warto zaznaczyć, że samowola budowlana może zostać zalegalizowana, jednakże tylko w przypadku gdy budowa jest zgodna z przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przepisami techniczno-budowlanymi w zakresie umożliwiającym doprowadzenie obiektu budowlanego do stanu zgodnego z prawem. Procedurę legalizacyjną rozpoczyna wydanie przez powiatowego inspektora nadzoru postanowienia o wstrzymaniu prowadzenia robót budowlanych.
Wskazać także trzeba, że ta procedura przewiduje wniesienie stosunkowo wysokiej opłaty legalizacyjnej, do której stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące kar.

