Dzieci z niepełnosprawnością słuchu - wyzwania oświaty

Ministerstwo Edukacji i Nauki w odpowiedzi na pismo Rzecznika Praw Obywatelskich stwierdza, że wszystkie potrzeby dzieci i młodzieży zarówno niesłyszących jak i słabosłyszących są uwzględniane na każdym poziomie edukacji. 

Uważa, że są zapewnione odpowiednie warunki organizacyjno-prawne, które dają możliwość skutecznego kształcenia - zarówno w przedszkolach jaki szkołach. Przytacza także przepis art. 68 ust. 5 ustawy - Prawo oświatowe, który pozwala dyrektorowi placówki oświatowej podjąć decyzję o zatrudnieniu nauczyciela z odpowiednimi kwalifikacjami czy specjalisty np. tłumacza Polskiego Języka Migowego - który nie jest nauczycielem. Decyzja taka ma być podejmowana w zależności od rozpoznanych potrzeb dzieci i uczniów w tym zakresie. 

Ministerstwo podkreśla także, że obowiązujące przepisy pozwalają na naukę języka migowego oraz innych alternatywnych metod komunikacji już od momentu w którym dziecko zostaje objęte zajęciami wczesnego wspomagania rozwoju. Zajęcia te są organizowane od chwili wykrycia niepełnosprawności. W przypadku uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego - nauka języka migowego powinna być uwzględniana w ramach zajęć rewalidacyjnych. Dodatkowe godziny zajęć z języka migowego mogą być natomiast przyznane - w wymiarze nie większym niż 3 godziny tygodniowo dla każdego oddziału przez organ prowadzący szkołę na wniosek jej dyrektora. 

Resort podaje także listę podręczników zaadaptowanych do potrzeb uczniów niesłyszących, a uczniowie szkół podstawowych mają bezpłatny dostęp do podręczników. Natomiast od 2023 r. jest planowane przygotowanie adaptacji podręczników dla uczniów I klasy szkoły ponadpodstawowej. Następnie - do kolejnych klas. 

MEiN uruchomił także bezpłatne studia podyplomowe dla nauczycieli pracujących z dziećmi z uszkodzeniem słuchu. 

Po drugiej stronie przepisów, które - zdaniem resortu edukacji - pozwalają skutecznie zrealizować kształcenie osób niesłyszących stoją nauczyciele organizujący taką edukację oraz sami uczniowie. Dyrektorzy skarżą się, że przepisy wprowadzają nadmierny formalizm dla dokumentacji uczniów z niepełnosprawnościami. Pojawia się konieczność tworzenia indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego dla każdego ucznia. 

Raport przygotowany przez NIK wykazał, że w żadnej z kontrolowanych szkół nie wykorzystywano zaadaptowanych i udostępnionych przez MEiN podręczników. Placówki wyjaśniały, że te podręczniki w niewłaściwy sposób przedstawiają treści - np. nagrane są wyłącznie poszczególne wyrazy tłumaczone na PJM, czy używanie piktogramów, co sprawia że podręczniki nie są zrozumiałe dla dzieci, a przez to nie są przydatne w procesie edukacji. Wątpliwości budzi także forma przeprowadzania egzaminów - najpierw przygotowywane są standardowe arkusze i to one są dostosowywane. To sprawia, że zawierają często pojęcia zbyt abstrakcyjne i dzieci niesłyszące nie osiągają dobrych wyników, bo nie są w stanie dobrze zrozumieć poleceń. 

RPO zaznaczył także, że obecne przepisy nie określają konieczności znajomości Polskiego Języka Migowego na odpowiednim poziomie. Aby swobodnie porozumiewać się w PJM niezbędne jest szkolenie w wymiarze ok. 500 godzin. Tymczasem nauczyciele korzystają z 60 godzin szkolenia z zakresu PJM lub SJM - a system językowo-migowy to sztuczny system porozumiewania się, który niejednokrotnie używa innych znaków na to samo słowo niż PJM.