Konsultacje publiczne projektu dotyczącego zwrotu wywłaszczonych nieruchomości

Ograniczenie w czasie możliwości domagania się zwrotu nieruchomości ma wzmacniać stabilność procesu inwestycyjno-budowlanego, podobnie jak inne zmiany w tym zakresie, które proponujemy w tzw. ustawie inwestycyjnej w odniesieniu do pozwolenia na budowę. Podważenie pozwolenia na budowę nie będzie możliwe po 5 latach od dnia, w którym stało się ostateczne. Z kolei zmiany dotyczące możliwości żądania zwrotu udziału w nieruchomości naprawiają niekonstytucyjność obecnych regulacji, które ograniczały uprawnienia były właścicieli.

W wyroku z 14 lipca 2015 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że wynikająca z art. 136 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami zasada zwrotu nieruchomości w zakresie, w jakim uzależnia przewidziane w nim żądanie poprzedniego współwłaściciela wywłaszczonej nieruchomości lub jego spadkobierców od zgody pozostałych poprzednich współwłaścicieli nieruchomości lub ich spadkobierców, jest niezgodna z Konstytucją.

Zgodnie z projektem ustawy każdemu poprzedniemu właścicielowi bądź jego spadkobiercy zostanie przyznane uprawnienie żądania zwrotu udziału w wywłaszczonej nieruchomości. W sytuacji, gdy z wnioskiem o zwrot udziału nie wystąpiły wszystkie osoby, które są do tego uprawnione, starosta wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej będzie zobowiązany do poinformowania ich o możliwości przyłączenia się do żądania zwrotu udziału. Zgodnie z projektem ustawy przyłączenie się przez pozostałych współwłaścicieli bądź ich spadkobierców do postępowania restytucyjnego będzie możliwe jedynie w wyznaczonym terminie. W celu zapewnienia stabilności stosunków prawnych projektodawca proponuje termin trzech miesięcy na złożenie wniosku o zwrot udziału w wywłaszczonej nieruchomości, liczony od dnia podania do publicznej wiadomości informacji o możliwości przystąpienia do postępowania zwrotowego.

W obowiązującym porządku prawnym wygaśnięcie roszczenia o zwrot wywłaszczonej nieruchomościami przewiduje wyłącznie art. 136 ust. 5 ustawy - w przypadku niezłożenia przez poprzedniego właściciela nieruchomości lub jego spadkobiercy w terminie 3 miesięcy wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości lub jej części, licząc od dnia otrzymania zawiadomienia o możliwości zwrotu. Jednakże w przypadku, gdy właściwy organ nie powiadomił poprzedniego właściciela nieruchomości lub jego spadkobierców o zamiarze użycia wywłaszczonej nieruchomości lub jej części na cel inny niż określony w decyzji o wywłaszczeniu oraz o możliwości zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, uprawnienie do żądania zwrotu wywłaszczonej nieruchomości nie wygasa.

Projekt przewiduje, że ograniczenie w czasie możliwości dochodzenia zwrotu wywłaszczonej nieruchomości zamknie okres niepewności co do sytuacji prawnej zainteresowanych stron. Zaproponowane wyłączenie stosowania przepisu art. 136 ust. 1-5 ustawy po upływie 20 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, co  powinno umożliwić przeznaczenie nieruchomości na inny cel, niż określony w decyzji o wywłaszczeniu.

Obecnie uprawnienie poprzedniego właściciela do zwrotu nieruchomości może powstać odpowiednio po 7 lub 10 latach od jej wywłaszczenia. Termin dwudziestoletni (od wywłaszczenia) uwzględnia okres powstania uprawnienia do zwrotu i 10-letni okres na realizację tego uprawnienia. Dziesięcioletni okres dochodzenia uprawnień do zwrotu jest zgodny z terminem przedawnienia roszczeń wynikającym z przepisów Kodeksu cywilnego.