Tak orzekł Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 13 czerwca 2013 r. Trybunał rozpoznał wniosek Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność". Chodziło o ocenę konstytucyjności art. 15 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.) – zwanej dalej ustawą dotyczącą niepełnosprawnych. Przepis ten od 1 stycznia 2012 r. wprowadził dla niepełnosprawnych w stopniu znacznym i umiarkowanym normy czasu pracy: 8 godzin dziennie i 40 godzin tygodniowo, chyba, że konkretna osoba uzyska zaświadczenie lekarskie o celowości stosowania skróconego czasu pracy - 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.
Normy czasu pracy niepełnosprawnych niekonstytucyjne
Przepisy określające normy czasu pracy osób niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym i znacznym są niezgodne z konstytucją w takim zakresie, w jakim uzależniają możliwość krótszej pracy (7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu) od uzyskania zaświadczenia lekarskiego.
Zdaniem wnioskodawcy wydłużenie do ośmiu godzin na dobę czasu pracy osób niepełnosprawnych, narusza zasady:
- demokratycznego państwa prawnego, gdyż prowadzi do częściowego demontażu systemu rehabilitacji zawodowej niepełnosprawnych,
- zaufania do państwa i prawa, gdyż umożliwiając osobom niepełnosprawnym świadczenie pracy w skróconym czasie pracy na podstawie zaświadczenia wydanego przez właściwego lekarza, nie wprowadzono żadnych kryteriów wydania pozytywnego lub negatywnego dla zainteresowanego orzeczenia o celowości skrócenia wymiaru czasu pracy,
- sprawiedliwości społecznej.
Obecna na rozprawie przedstawicielka prokuratora generalnego prok. Grażyna Grodzińska stwierdziła, że ustawodawca może uzależnić uprawnienie do pracy w ramach krótszych norm czasu pracy od uzyskania stosownego zaświadczenia lekarskiego. Jednak to prawo powinno być realne, a nie iluzoryczne. Dodatkowo musi być zapewniona rzeczywista ścieżka weryfikacji zaświadczenia lekarskiego. Tymczasem, jak przyznała przedstawicielka rzecznika praw pacjenta - Krystyna Kozłowska, w ustawie z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta nie przewidziano możliwości odwołania od orzeczenia lekarskiego dotyczącego norm czasu pracy osób niepełnosprawnych. Nie jest to bowiem świadczenie medyczne.
Ponadto przedstawicielka pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych przyznała, że osoby niepełnosprawne zgłaszają problemy z korzystaniem ze skróconej normy czasu pracy. Nie wiedzą np. do jakiego lekarza należy się zgłaszać. Osoby niepełnosprawne zdecydowanie pewniej czują się u swoich lekarzy prowadzących. Uważają się więc za poszkodowane, ponieważ są wysyłane do lekarza medycyny pracy i ten odmawia im zaświadczenia o celowości pracy w skróconych normach czasu pracy.
Te argumenty przemawiały za koniecznością zbadania konstytucyjności wskazanego przepisu. Trybunał Konstytucyjny uznał art. 15 ust. 2 ustawy dotyczącej niepełnosprawnych za niekonstytucyjny w części, w jakiej uzależnia on zastosowanie skróconych norm czasu pracy od uzyskania stosownego zaświadczenia lekarskiego. Orzeczenie jest prawomocne, a przepis traci moc z upływem 12 miesięcy od ogłoszenia wyroku TK w Dzienniku Ustaw.
Źródło: wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 czerwca 2013 r., K 17/11.
Grażyna Mazur, prawnik, specjalista prawa pracy
Zobacz także:
czas pracy, trybunał konstytucyjny, niepełnosprawni, pracownik niepełnosprawny
