Sytuacja byłego członka zarządu w przypadku bezskutecznej egzekucji

Pytanie do Trybunału Konstytucyjnego skierował sąd rozpatrujący sprawę byłego członka zarządu spółki z o.o. Jest to osoba fizyczna przeciwko której skierowane zostało powództwo o zapłatę należności za zobowiązania spółki. 

W całej sprawie istotne jest to, że osoba, która przestaje być członkiem zarządu spółki, staje się dla tej spółki osobą trzecią. W konsekwencji, jeśli spółka zostaje pozwana o zapłatę należności powstałych przed datą rezygnacji z funkcji członka prezesa zarządu, to osoba ta i tak nie jest stroną postępowania. Zgodnie z przepisami stroną takiego postępowania jest sama spółka, a były członek zarządu nie musi być nawet poinformowany o takim postępowaniu. 

Paradoks polega jednak na tym, że może on mieć dowody świadczące o tym, że wierzytelność, która jest przedmiotem pozwu nawet nie istnieje. Mimo to nie może ich użyć - ani w postępowaniu, które toczy się przeciwko spółce, ani w postępowaniu w którym występuje jako pozwany po bezskutecznej egzekucji wobec spółki - nie ma możliwości podniesienia tego argumentu, bowiem w pierwszym postępowaniu nie jest stroną, a przedmiotem drugiego jest jedynie odpowiedź na pytanie czy zaistniała któraś z przesłanek wyłączających jego odpowiedzialność. 

Konsekwencje takiego stanu są takie, że nawet gdy wierzytelność nie istnieje, a spółka nie zaskarżyła sądowego nakazu zapłaty, który się w związku z tym uprawomocnił, były członek zarządu stając się pozwanym, na skutek bezskutecznej egzekucji wobec spółki, nie może uwolnić się od odpowiedzialności, nawet wtedy gdy ma dowody na to, że wierzytelności nie ma. Wynika to z faktu, że istnieje prawomocne orzeczenie stwierdzające, że jednak wierzytelność istniała, wydane bez udziału zainteresowanej spółki.

Taki stan prawny narusza prawo do obrony byłego członka zarządu. Staje on przed koniecznością odpowiadania własnym majątkiem za zobowiązania spółki, których spółka ta nigdy nie zaciągnęła. 

1. Art. 365 § 1 ustawy. – Kodeks postępowania cywilnego w zakresie, w jakim przewiduje związanie sądu orzeczeniem, na podstawie którego wszczęto przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością bezskuteczną egzekucję, w procesie wytoczonym na podstawie art. 299 § 1 ustawy – Kodeks spółek handlowych przeciwko pozwanemu, który utracił status członka zarządu spółki przed datą wszczęcia postępowania, w którym orzeczenie przeciwko spółce zapadło, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Art. 299 § 1 i 2 ustawy – Kodeks spółek handlowych w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości, aby pozwany były członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością uwolnił się od odpowiedzialności poprzez wykazanie, że wierzytelność, stwierdzona orzeczeniem, na podstawie którego wszczęto przeciwko spółce bezskuteczną egzekucję, nie istnieje, w sytuacji, w której orzeczenie zapadło w postępowaniu wszczętym po dacie utraty przez pozwanego statusu członka zarządu spółki, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.